piątek, 1 marca 2019

Szczęsny Zaremba (1851-1923) - budowniczy miejski

Komitet Opieki nad Zabytkami Starego Cmentarza postanowił odnowić w 2019 r. grobowiec wybitnie dla Tarnowa zasłużonego miejskiego budowniczego Szczęsnego Zaremby. Poproszony przez panią prezes Ewę Filipów o przypomnienie kim był Zaremba czynię to z radością. Niniejsze opracowanie przygotowane zostało na podstawie podanej w zakończeniu bibliografii.
Szczęsny Zaremba ur. w sierpniu 1851 w Dulowej k/Trzebini, pow. Chrzanów. Do szkół uczęszczał do roku 1861 w Trzebini i w Chrzanowie. W Krakowie podjął naukę w prywatnej szkole realnej Andrzeja Józefczyka, w roku 1862 w gimnazjum św. Anny i kolejno w Szkole Wyższej Realnej, którą celująco ukończył w 1867 r. 
Od 1868 zapisał się do CK Instytutu Technicznego. Po jego ukończeniu odbył roczną służbę wojskową. Został mianowany na stopień c.k. porucznika i przydzielony do 13 pułku piechoty. Już w trakcie odbywania służby wojskowej podjął pracę w charakterze miejskiego asystenta w Muzeum Techniczno-Przemysłowym w Krakowie.
W 1872 r. znalazł się na praktyce technicznej w biurze CK Dyrekcji Inżynierii w Krakowie. Przydzielono go do kierownictwa budowy koszar im. J. Ces. Wys. Arcks. Rudolfa na Szlaku. Projektował: forty, magazyny i drogi dojazdowe dla krakowskiego arsenału. Biuro opuścił w 1876, żeby zostać konduktorem budowy szpitala św. Łazarza. Projekt finansował Wydział Krajowy (wg kosztorysu  nakład wynieść miał 4 mln). Tutaj zajmował się projektami doprowadzenia kanalizacji, wodociągu i gazu. Został autorem projektu rozszerzenia zakładu wyrabiającego gaz świetlny z nafty. Był też autorem pawilonu ekonomicznego tj. pralni, łazienki, kuchni, piekarni i wodociągu poruszanego parą. Odpowiadał za administrowanie wszystkich prac i za biuro komitetu budowy. Po zakończeniu projektu otrzymał remunerację tj. jednorazową zapłatę wyrównawczą a przy okazji kolaudacji, pochlebną opinię.
Jego następną pracą od 1883 r. było Przedsiębiorstwo Budowy Kolei Podgórze-Skawina-Oświęcim. Miał za zadanie wykonać projekty dworców kolejowych w Podgórzu (16 obiektów) i w Swoszowicach (7 obiektów). Równocześnie zajął się projektowaniem innych budowli w Krakowie i bliskiej okolicy. 13 czerwca 1883 r. zdobył koncesję samodzielnego budowniczego. Pisał na łamach „Czasopisma Technicznego” na temat konstrukcji budowlanych, oświetlenia miast, wentylacji i ogrzewania. Zapoznawał się też w rozwiązaniami technicznymi poza Galicją i poza granicami Austrii odbywając w tym celu liczne wyjazdy.
W 1884 r. Zaremba przybył do Tarnowa w związku z ogłoszonym w Gazecie Lwowskiej konkursem na posadę miejskiego budowniczego. Jego konkurentami byli: Michał Kobosowicz, Kazimierz Krzyżanowski, Karol Rybiński, Bolesław Smagłowski, Antoni Szczęsny Świątkowski i  Teodor Talowski. Po terminie podania wnieśli także Janusz Rypuszyński i Karol Prohaska. Pod rozwagę wzięto jedynie podania czterech tj. Rybińskiego, Rypuszyńskiego, Świątkowskiego i Zaremby.
Od 23 lutego 1884 świeżo zaślubieni, Roma i Szczęsny Zarembowie zamieszkali w Tarnowie. 6 marca konkurs rozstrzygnięto na rzecz Zaremby. Po roku okazało się jednak, że uposażenie miejskiego budowniczego jest nader szczupłe. 600 zł rocznie  nie odpowiadało na „przyzwoite utrzymanie” jak napisał w podaniu do Rady Miejskiej 19.04. 1885 r. otrzymał podwyżkę jedynie 25 zł. W innych miastach na takim stanowisku budowniczowie zarabiali ok 1200-1500 zł. Problem stanowiła też jego kancelaria w ratuszu, gdzie brak było miejsca i spokoju.  
Poza pracą Szczęsny Zaremba znajdował czas na zaangażowanie się w działalność TG Sokół, wykłady w szkole przemysłowej. W 1886 r. pensje podwyższono mu do 800 zł i dodatkowo 100 zł na wynajem pracowni. Do 1888 r. pracował sam, w tym roku zatrudniono praktykanta Apolinarego Pezdańskiego, który odtąd był mu pomocny. W 1891 r. otrzymał lokal przy ul. Wałowej 22. Od 1902 r. zatrudniono w Biurze Budownictwa rysownika Michała Dziewańskiego. Dopiero wówczas w 1903 r. Zaremba poprosił o pierwszy urlop. W 1905 dostał pochwałę za budowę koszar dla 1 szwadronu kawalerii. W tym samym roku zatrudniono jako rysownika Mojżesza Leuchtera. Od 1910 r. był on inżynierem, adjunktem budownictwa miejskiego. W 1912 r. Zaremba mianowany dyrektorem budownictwa miejskiego otrzymał płacę 5600 koron rocznie. W 1914 poprosił o zwolnienie ze służby ale zgody nie dostał, prośbę ponowił w 1916 r. W tym roku zmarła jego żona. Zarembowie potomstwa nie posiadali. On angażował się w pracę konspiracyjną na rzecz odzyskania niepodległości. Na swoim stanowisku pozostawał do 1919 r. a wówczas awansowano go na starszego radcę budownictwa z gażą 8800 koron i dodatkiem mieszkaniowym 1127 koron. Zmarł w wieku 72 lat 12.12.1923 r. Wykonał prawie 60 projektów, są to m. in. : przebudowa Mykwy (Łaźni żydowskiej), Rzeźni miejskiej, Domu dla nieuleczalnie chorych przy ul. Starodąbrowskiej, Hotelu Krakowskiego w latach 1892/3, koszar  przy ul. Mickiewicza 6 (ob. PWSZ), budowa szkoły przy ul. Brodzińskiego 6, budynku poczty przy ul. Mickiewicza, Sokoła (ob. teatr), tzw. Kociego Zamku przy ul. Batorego 13, ogrodzenia parku i tzw. Domku Ogrodnika w tymże parku, budynków ul. przy Krasińskiego 8, Bandrowskiego (ob. policja), Krakowskiej 6, 35, 47-49, Wałowej 13, szkół: im. T. Czackiego, im. Konarskiego, im. Kościuszki (na Strusinie), dawnego II LO na Grabówce, na Zawalu (ob. III LO), lombardu przy placu Kazimierza, Tarnowskiej Kasy Oszczędności przy ul. Kopernika, ochronki dla małych dzieci przy ul. Lwowskiej, gmachu dla Stowarzyszenia Ojczyzna przy ul. Najświętszej Maryi Panny. Podjął się też remontu tarnowskiego ratusza. Projektował także budynki drewniane, zabudowy gospodarcze, kuźnie, zajmował się kanalizacją, stanem ulic, studni i wodociągami. Czas sprawowania jego urzędu to okres tzw. Złotej Ery Tarnowa. Jego projekty klasyfikowano jako znajdujące się w nurcie malowniczego eklektyzmu, późnego historyzmu (neobaroku). Bryły budynków były urozmaicane: wieżyczkami, wykuszami, ozdobnymi szczytami i rzeźbą figuralną. Bogata sztukateria, gzymsy nadokienne, wykrojone faliście balkony, herbowe kartusze; wszystko to nadawało budowlom typ pałacowy określany mianem Wohnpalast albo Zinspalast.

                                                                                                                   Oprac. Zbigniew Mirosławski

Bibliografia:
St. Potępa, Złota Era Tarnowa, 1998 r.
St. Potępa, Szczęsny Zaremba, Rocznik Tarnowski, 1990.
K.Moskal, http://www.it.tarnow.pl/pol/Atrakcje/Szlaki-tematyczne/Galicyjskim-Szlakiem-po-Tarnowie.

Grobowiec Zarembów na Cmentarzy Starym w Tarnowie (fot. R. Moździeż)